Onlangs werd ik geïnterviewd over het Zwarte Piet-debat door een student journalistiek van het Windesheim College in Zwolle, in het kader van een studieopdracht om een portret te schrijven. Met haar instemming plaats ik de opdracht hieronder.
Door: Tessa Huynh
‘Als klein kind keek ik naar zwarte piet keek zoals veel mensen ernaar keken. Zwarte piet was in mijn ogen een vanzelfsprekend onderdeel van het Sinterklaasfeest tot ik een aflevering zag van Sesamstraat in de jaren ’80. In deze aflevering zei Gerda Havertong dat zwarte piet voor zwarte kinderen helemaal niet leuk is omdat ze altijd worden uitgescholden als zwarte piet. Ik denk dat het oprecht is als mensen zeggen dat ze nooit de verbinding hebben gelegd tussen zwarte piet en racisme, maar dat doet er eigenlijk in wezen niet toe. Dat jij of ik het niet met racisme hebben verbonden betekent niet dat het voor sommige mensen niet kwetsend is.’

Marieke Borren is inmiddels al wel bekend met maatschappelijke vraagstukken zoals de zwarte pieten discussie. Ze werkt als politiek filosofe aan de Open Universiteit en is onder andere gespecialiseerd in fenomenologie op basis van ras, witheid en democratisch burgerschap. Op haar blog ‘Essays over de Wereld’ schrijft ze regelmatig over dergelijke kwesties. Zelf heeft ze ook een overtuigde mening over zwarte piet.
We leven in een democratie, en dat is nou eenmaal niet altijd even comfortabel of prettig
‘Discussies over ras, raciale ongelijkheid en raciale vooroordelen zijn me eigenlijk pas gaan interesseren en aan het hart gegaan sinds ik twee jaar in Zuid-Afrika heb gewoond. De ongelijkheid is zo groot, dat is voor een Nederlander niet te bevatten. Toen werd ik me er voor het eerst bewust van het feit dat ik wit ben. Ik kreeg daardoor ook meer een persoonlijke dimensie. Het bezig zijn met vragen rond macht en uitsluiting op basis van wie of wat iemand is. Hoe ik daarop ben gekomen? Het zal wel iets met mijn opvoeding te maken hebben. Het gaat natuurlijk ook over abstracte beginselen van rechtvaardigheid en me boos maken om ongelijke machtsverhoudingen. Ik denk dat dat voor bijna iedereen geldt die met dit onderwerp bezig is. In die zin is het toch ook wel persoonlijk en zijn het ook morele motieven die een rol spelen. Ik heb ook de drang om mensen aan te zetten om kritisch naar hun (raciale) veronderstellingen te kijken, en tegelijkertijd realiseer ik me ook hoe ontzettend moeilijk dat is. Bij het schrijven van een wetenschappelijk artikel moet ik voortdurend afwegen of ik niet mijn eigen mening heb gebruikt.’
‘Ik heb liever dat iemand hetzelfde over zwarte piet denkt als ik, maar in een democratie moet je dat ook wel kunnen verdragen van elkaar. Dat verdragen bestaat in ieder geval uit dat je elkaar niet op de kop slaat. Ik ben ook erg benieuwd of de Black Lives Matter golf van deze zomer de ontwikkelingen in de zwarte pieten discussie zal versnellen, misschien kun je het succes ervan afmeten aan de hand van het terugtrekken van zwarte pieten uit regionale sinterklaas intochten. Wat ik nu merk is dat de hele middengroep begint op te schuiven, maar volgens mij is polarisering ook per se zo slecht nog niet. We leven in een democratie, en dat is niet nou eenmaal niet altijd even comfortabel of prettig. Maatschappelijk debat hoort erbij.’
‘Inmiddels lijkt het erop dat de kritiek op zwarte piet toch het pleit aan het winnen is’, stelt Marieke Borren. Ze geeft een voorbeeld: ‘Onze minister president Mark Rutte is er toe nu toe heel dubbelzinnig in geweest, maar dit jaar is het voor het eerst dat hij naar buiten heeft gebracht dat hij snapt dat mensen het als vervelend kunnen ervaren. Ik merk dat niet alleen de links radicalen en postkoloniale denkers, maar nu ook de meer gematigde groep zich tegen zwarte piet begint te keren.’