Waarom dit verhaal, op dit moment? vroeg ik me voortdurend af bij het bekijken van Jean van de Veldes biopic over de Afrikaner advocaat Bram Fischer. Fischer verdedigde tijdens het Rivonia proces (Pretoria, 1963) Umkhontho we Sizwe (MK), de gewapende tak van het ANC en de SACP, de Zuid-Afrikaanse communistische partij. Bram Fischer vertelt nog eens het succesverhaal over de heroïsche strijd tegen Apartheid, ditmaal vanuit een wit (Afrikaner) perspectief.
Komische horror (veel bloed) met een politieke lading. De moraal van Get Out: witte mensen zijn eigenlijk jaloers op zwarte en verzinnen ingewikkelde listen om zich de eigenschappen van de laatsten desnoods met geweld toe te eigenen (hier nogal letterlijk).
De Zuid-Afrikaanse samenleving is een angstfabriek. De misdaadcijfers zijn uitzonderlijk hoog en de angst voor fysiek geweld op straat wordt breed gedeeld. Zodra je gaat nadenken over veiligheid, buitel je van de ene paradox in de andere. De ogenschijnlijk tegenstrijdige adviezen ‘Be vigilant!’ en ‘Walk with confidence!’ vormen daarvan maar een voorbeeld. Van de filosoof Merleau-Ponty heb ik geleerd dat beperkingen van lichamelijke bewegingsvrijheid wat ‘ik kan’ aantast, de flexibele lichamelijke vaardigheden die ons in staat stellen om om te gaan met wat de wereld van ons vraagt, in het licht van waar we mee bezig zijn. Het ‘ik kan’ is een belichaamde en praktische vorm van kennis. Wanneer de veiligheid van de openbare ruimte ernstig in gevaar is, overschaduwt het ‘ik kan niet’ het ‘ik kan’ en wordt de wereld kleiner. De ruimte die we met elkaar delen sluit zich steeds meer.
Het een uiterst leerzame maar ook pijnlijke oefening als witte persoon eens tot een minderheid te behoren. Ik kan het iedereen die in Nederland tot de witte meerderheid behoort aanraden. Een verkorte versie van dit essay kun je lezen op de website van de filosofische denktank Brainwash.
Jammer voor de boodschap dat Calimero zwart is
Magtelose minderheid
De plaats van witte mensen in Zuid-Afrika op dit moment is die van de ‘magtelose minderheid’, zei de Afrikaner schrijver en dichter Antjie Krog onlangs in Buitenhof. Het was ongetwijfeld bedoeld om witte mensen – de nazaten van de Nederlandse en Britse koloniale overheersers – hun plaats te wijzen. Het is allerminst een beschrijving van de sociale en economische werkelijkheid. De regering mag dan grotendeels zwart zijn, de kleine witte minderheid (zo’n 10% van de bevolking) bezet onverminderd de sociale, economische en symbolisch-culturele macht. Lees verder
Bij Risjaar Drei, Peter van Den Begins fenomenale vertolking van Shakespeare’s schurk Richard III, zag ik telkens Zuma voor me. De verbloemde en onverbloemde machtswellust die voor geen enkele persoon of wet wijkt… sprekend.
Risjaar komt niet tot inzicht, inkeer, noch berouw, maar desintegreert psychisch en sterft eenzaam. Lees verder
Attending a seminar on Carl Schmitt’s postcolonial imagination at Achille Mbembe’s research group WISER at the University of the Witwatersrand, Johannesburg, March 6. The speaker, the Greek philosopher and social theorist Andreas Kalyvas, encountered some hostility: Why does it matter that the German legal philosopher (and staunch Nazi), Carl Schmitt, was the first to see the colony as integral to European modernity (a familiar trope in postcolonial theory today)? And, as one of those present remarked, claiming that Europeans are unique in colonising the globe is but another instance of Eurocentric arrogance, as non-European peoples have historically been equally capable of conquest and atrocities, thank you very much.
Het filosofie-blog Brainwash vroeg me onlangs in de aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer te schrijven over racisme en witheid. Een hachelijke kwestie, want waarom net mij, een witte filosoof, voor deze taak gevraagd? Hieronder volgt mijn eerste bijdrage.
